Çin, bazı nadir toprak elementlerinin ihracatına kısıtlama getirerek küresel ticaret savaşlarında yeni bir cephe açtı. ABD ile karşılıklı tarife restleşmelerinin gölgesinde yaşanan bu gelişme, özellikle yüksek teknoloji ürünlerinin küresel tedarik zincirini nasıl etkileyeceği konusunda endişeleri artırdı.
Çin, Kritik Metallerin İhracatını Kontrol Listesine Aldı
Çin Ticaret Bakanlığı, aralarında samaryum, gadolinyum, terbiyum, disprosyum, lütesyum, skandiyum ve itriyum gibi metallerin bulunduğu 7 kategorideki orta ve ağır nadir elementin 4 Nisan itibarıyla ihracat kontrol listesine alındığını açıkladı. Bu kapsamda, Çinli tedarikçiler artık bu metalleri yalnızca hükümet izniyle ihraç edebilecek. Ayrıca, Çin gümrükleri bu elementleri taşıyan şüpheli sevkiyatlara el koyma yetkisine sahip olacak.
Kritik Sektörler Risk Altında
Bu elementler, çip üretimi, savunma sanayii, elektronik, uzay araçları, nükleer enerji, tıbbi cihazlar ve batarya teknolojileri dahil olmak üzere birçok sektörde vazgeçilmez hammaddeler olarak kullanılıyor. Özellikle yarı iletken teknolojileri ve elektrikli araç üretimi, Çin’in bu adımı sonrası ciddi tedarik riskiyle karşı karşıya kalabilir.
Çin’in Ekonomik Kozu: Nadir Metaller
Jeopolitik rekabetin sertleştiği bir dönemde Çin, sahip olduğu nadir toprak elementleri üretimindeki küresel üstünlüğünü ticaret savaşlarında stratejik bir koz olarak kullanıyor. Bu metallerin dünya üretiminin %50’sinden fazlasını elinde bulunduran Çin, ABD’nin uygulamaya koyduğu yüzde 34’lük ek gümrük tarifesine yanıt olarak bu kısıtlamaları devreye aldı.
Alternatif Arayışlar Hız Kazandı
Asya piyasaları uzmanı Süleyman Mete Özbalaban, nadir metallerin Çin için çok değerli bir müzakere aracı olduğunu belirtti. Ancak Çin’in bu adımı tüm kapıları kapatmak yerine, kontrollü baskı oluşturma amaçlı attığını vurguladı. ABD ve Japonya’nın ise bu hamleye karşılık alternatif tedarik yolları ve yeni üretim merkezleri oluşturmak için yoğun çaba gösterdiği ifade edildi.
ABD’nin Bağımlılığı Azalıyor mu?
ABD, 2024 yılı itibarıyla galyum, germanyum ve grafit gibi kritik metallere olan Çin bağımlılığını azaltmaya başladı. 2023’te galyum ithalatında Çin’in payı %18 iken, 2024’te bu oran %9’a indi. Germanyumda bu oran %38’den %32’ye, grafitte ise %40’tan %38’e geriledi. Yine de Çin, bu ürünlerde küresel piyasa üzerinde önemli bir etkiye sahip olmaya devam ediyor.
İhracat Kısıtlamaları Yayılıyor
Çin, yalnızca nadir toprak elementleriyle sınırlı kalmayarak, 2023 yılı içerisinde galyum ve germanyum ihracatına da sınırlama getirmiş, ardından Eylül ayında antimon ihracatını da kısıtlamıştı. Bu kararın ardından Çin’in antimon ihracatı Ekim ayında %90 oranında azaldı. Rusya ve Hindistan dışındaki ülkelere ihracat neredeyse durma noktasına geldi.
Küresel Tedarik Zinciri Yeniden Şekilleniyor
Uzmanlara göre bu süreç, dünya genelinde nadir toprak elementi kaynaklarının coğrafi çeşitlendirilmesini, yeni yatırımları ve teknolojik üretim süreçlerinin yerelleşmesini hızlandıracak. Aynı zamanda yeşil dönüşüm ve yenilenebilir enerji yatırımlarının kritik girdilerinden biri olan nadir elementler için yeni tedarik güvenliği politikaları gündeme gelecek.
