Azerbaycanlılar, 26 Şubat 1992’de Ermeni güçlerinin Hocalı’da gerçekleştirdiği ve kadın, çocuk, yaşlı demeden sivilleri hedef alan katliamı anıyor. Bu trajik olay, 20. yüzyılın en kanlı katliamlarından biri olarak hafızalara kazındı.
Hocalı Katliamı: Savaşın Acı Yüzü
Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrasında Ermenilerin, Azerbaycan’a yönelik toprak iddialarını artırmasıyla birlikte, Hocalı‘ya yönelik saldırılar da başlamıştı. 1991’in son günlerinde Ermeni güçleri, Hocalı‘yı kuşatarak stratejik önem taşıyan bu kasabayı ele geçirmek için harekete geçti. 1992 yılı başında, Hocalı’nın tek havaalanına sahip olması ve bölgenin önemli bir nokta olması nedeniyle, Ermeniler bu bölgeye yönelik saldırılarını yoğunlaştırdı.
Hocalı’nın Düşüşü ve Katliam
25 Şubat 1992‘de Ermeni güçleri ve 366. Sovyet motorize alayı Hocalı’ya üç koldan saldırarak kasabayı kuşattı. Ancak, sadece işgal etmekle kalmadılar; sivilleri hedef alarak korkunç bir katliam gerçekleştirdiler. Hocalı’da, savunmasız durumda olan 613 Azerbaycanlı hayatını kaybetti. Bunlar arasında 106 kadın, 70 yaşlı ve 63 çocuk bulunuyor. 487 kişi ağır yaralı olarak kurtulurken, 1275 kişi esir alındı; bunlardan 150’sinin akıbeti hala bilinmiyor.
İşkence ve Acımasızlık
Katliamın boyutu sadece ölü sayısı ile sınırlı değildi. Hocalı’da, sivillerin kafaları kesildi, cinsel organları kesildi, gözleri oyuldu ve akıl almaz işkencelere maruz kaldılar. Kadın, yaşlı, çocuk demeden her yaştan insan bu vahşeti yaşadı. Bazı hamile kadınların karnı süngülenerek öldürüldü, bazıları ise yakılarak veya boynu vurularak katledildi. Hocalı Katliamı‘nın büyüklüğünü gösteren fotoğraflar ve görüntüler, dünya çapında büyük bir tepki uyandırdı.
Uluslararası Tepkiler ve Hocalı’nın Hukuki Boyutu
Azerbaycan’a göre, Hocalı’da yaşananlar, 1949 Cenevre Sözleşmeleri ve Birleşmiş Milletler Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi gibi uluslararası sözleşmelerin ciddi ihlali anlamına geliyor. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 2010‘da verdiği kararında, Hocalı’da yaşananların savaş suçları ve insanlık suçları ile eşdeğer olduğunu belirledi. Bugüne kadar 18 ülkenin parlamentosu ve ABD’nin 24 eyaleti, Hocalı’da yaşananları soykırım olarak kabul etti ve kınadı.
Azerbaycan’ın Zaferi ve Hocalı’nın Yeniden İnşası
Hocalı Katliamı‘nın acısı, yıllar geçse de hafızalardan silinmeyecek. Ancak, Azerbaycan ordusunun 2020 yılında Karabağ Savaşı‘ndaki zaferi ve 2023‘teki anti-terör operasyonları, Hocalı‘nın gerçek sahiplerinin topraklarını geri almasına olanak sağladı. Bugün, Hocalı‘da yeniden inşa ve altyapı çalışmaları sürerken, 766 kişi (164 aile) kendi topraklarına geri dönmüş durumda.
Adalet Arayışı ve Faillerin Yargı Süreci
Azerbaycanlılar, Hocalı Katliamı‘nın faillerinin yargı önüne çıkarılmasını ve adaletin sağlanmasını istiyor. 2023 yılında yapılan operasyonlar sonucunda bazı failler gözaltına alındı ve bu kişilerle ilgili yargı süreci devam etmektedir. Hocalı Katliamı, Azerbaycanlıların kalplerinde derin bir yara olarak kalmaya devam ederken, adaletin sağlanması için mücadeleleri sürüyor.
