Türk gemi inşa sanayii, 2025 yılına sert bir daralma ile başladı. Mart ayında gemi ve yat ihracatı, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 40 azaldı. Yılın ilk çeyreği itibarıyla toplam ihracat düşüşü yüzde 27,5’e ulaştı. Üstelik bu düşüş, sanayi sektörleri içinde en sert ihracat kaybı olarak kayıtlara geçti.
Üretim Maliyetleri Norveç’le Eşitlendi, Siparişler Durdu
Geçmişte özel amaçlı gemi inşasında küresel liderliğe oynayan Türk tersaneleri, artık rekabet gücünü kaybetme noktasında. GYHİB Başkanı Cem Seven, özellikle üretim maliyetlerinin Norveç ile eşitlenmesinin, sektörün yeni sipariş alamamasında kritik rol oynadığını vurguladı. Eski kontratların etkisiyle 2024 yılı 1,9 milyar dolarlık ihracatla kapanmıştı ancak 2025 ilk çeyreği hem moral bozdu hem de yıl geneline dair beklentileri aşağı çekti.
Finansmana Erişim Zorlaştı, Yurt Dışına Yatırım Artıyor
Seven, döviz kredilerine getirilen faiz sınırlaması ile birlikte hem maliyetlerin hem de kredi arzının olumsuz etkilendiğini belirtti. Sektördeki şirketler, bu darboğaz karşısında yatırımlarını yurt dışına kaydırmaya başladı. Tersan Norveç’te, Hicri Ercili Hollanda’da yeni tersaneler kurarken, başka firmaların da benzer adımlar atabileceği ifade ediliyor.
Sektörde İstihdam Kaybı Yüzde 10’a Yaklaştı
80’in üzerinde faal tersanenin bulunduğu sektörde istihdam da hızla eriyor. Son yedi ayda sektör çalışanlarının yaklaşık %10’u işini kaybetti. Bu kayıp, yeni sipariş gelmemesi ve yatırımın dış ülkelere kaymasıyla birlikte kalıcı hale gelebilir. Uzmanlar, istihdam daralmasının önümüzdeki dönemde daha da artabileceğini öngörüyor.
Küresel Liderlik de Tehlikede
2023 yılında balıkçı gemisi ve römorkör inşasında dünya lideri olan Türk tersaneleri, ihracatını %33’e yakın artırarak 1,94 milyar dolara çıkarmıştı. Ancak bugün gelinen noktada, aşınan rekabet gücü bu pozisyonu da tehdit ediyor. Ortalama kilogram başına ihracat değeri 20 doların üzerinde, bazı ürünlerde ise bu değer 30 dolara kadar çıkıyor. Yani Türkiye, yüksek katma değerli üretimde bile avantajını kaybediyor.
Bakım-Onarımda da Rekabet Gücü Kaybediliyor
Tersanelerin sadece inşa değil, bakım-onarım alanında da zorlandığı görülüyor. GYHİB Başkan Yardımcısı Başaran Bayrak, Türkiye’nin bu alanda Akdeniz çanağındaki liderliğini yitirmeye başladığını ifade etti. Maliyet artışları nedeniyle gemiler Bulgaristan, Yunanistan ve Romanya gibi ülkelere yöneliyor. Bu alandaki yıllık 1,5-2 milyar dolarlık hizmet ihracatı da risk altında.
Tersaneleri Zorlayan 4 Kritik Sorun
- Üretim maliyetlerinin Avrupa seviyesine çıkması,
- Kurun baskılanması nedeniyle maliyet avantajının kaybı,
- Finansman zorlukları ve yüksek döviz kredisi faizi,
- KDV istisnasının kaldırılmasıyla artan vergi yükü.
Bu dört sorun, sektörün küresel pazarda rekabet edemez hale gelmesine yol açtı.
İhracat Öngörüsü Negatif Yönde Revize Edildi
Sektör temsilcileri, mevcut koşulların devam etmesi halinde 2025 yılı sonuna kadar ihracatta yüzde 15’ten fazla düşüş yaşanabileceğini öngörüyor. GYHİB Başkanı Seven, “Sorunlara her ay bir yenisi ekleniyor. Acil müdahale şart” dedi.
