Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) üzerindeki tartışmalar, ABD’nin örgütten ayrılma kararını açıklamasının ardından iyice alevlendi. İtalya, Arjantin, ve Macaristan gibi ülkeler de üyeliklerini gözden geçirmeye başladı. ABD’nin çekilme kararı, DSÖ için büyük bir finansman açığı yaratacak. İngiltere ve Rusya’da ise benzer ayrılma tartışmaları hız kazandı. Türkiye’nin yıllık 1 milyar TL’yi aşan katkısı da mercek altına alındı.
ABD’nin Ayrılma Kararı ve Gerekçeleri
ABD Başkanı Donald Trump, başkanlık döneminin ilk gününde DSÖ’den çekilme kararını resmen onayladı. Washington yönetiminin bu kararında, DSÖ’nün Kovid-19 pandemisi ve diğer küresel sağlık krizlerini yönetmedeki başarısızlığı, bağımsız hareket edememesi, siyasi baskılara açık olması ve reform eksiklikleri gibi sebepler öne sürülüyor. Ayrıca, ABD’nin DSÖ’ye yaptığı büyük mali katkının da orantısız olduğu belirtiliyor.
ABD, 2024-2025 dönemi için DSÖ’nün 6,9 milyar dolarlık bütçesinin yüzde 22’sini karşılıyordu, yani yaklaşık 958,5 milyon dolar. ABD’nin ayrılmasının ardından, DSÖ’nün halihazırda mali zorluklar yaşadığı göz önüne alındığında büyük bir finansman açığı oluşması bekleniyor.
İtalya, Arjantin ve Macaristan Üyeliklerini Gözden Geçiriyor
ABD’nin kararının ardından, İtalya, Arjantin ve Macaristan gibi ülkeler de DSÖ üyeliğini sorgulamaya başladı.
İtalya, Başbakan Yardımcısı Matteo Salvini tarafından sunulan yasa tasarısında, “İtalya, çokuluslu ilaç şirketleriyle yakın bağları olan bir uluslararası güç merkezine bağlı kalmamalıdır” ifadelerini kullandı ve ülkesinin DSÖ’den ayrılmasını önerdi.
Arjantin, ABD’nin kararından sadece bir hafta sonra DSÖ’den ayrılacağını duyurdu. Buenos Aires yönetimi, DSÖ’nün siyasi baskı altında kaldığını ve pandemi yönetimi konusunda görüş ayrılıkları yaşandığını belirtti.
Macaristan ise, ABD’nin ayrılma kararını takiben, “Dünyanın en güçlü ülkesi bir örgütten çekiliyorsa, Macar hükümeti de bu adımı dikkatlice değerlendirmelidir” şeklinde açıklama yaptı.
İngiltere ve Rusya’da DSÖ Tartışmaları Büyüyor
Rusya’da ise, Devlet Başkanı Vladimir Putin’in partisinin eski Başkan Yardımcısı Pyotr Tolstoy, “DSÖ’nün Rusya’daki faaliyetleri incelenmeli, üyeliğimiz askıya alınmalı, hatta tamamen ayrılmalıyız” açıklamasını yaptı.
Birleşik Krallık’ta ise, Reform Partisi lideri Nigel Farage’ın kurduğu “Action on World Health” (AWH) grubu, DSÖ’nün yeniden yapılandırılması veya alternatif bir küresel sağlık kuruluşunun kurulması için bir inceleme başlatacağını duyurdu. Bu incelemeye, eski DSÖ ve Birleşmiş Milletler çalışanlarından oluşan 9 kişilik bir uzman heyeti liderlik edecek.
Grubun başkanı David Bell, “DSÖ, halk sağlığı ilkelerinden uzaklaştı. Ancak doğru reformlarla yeniden itibar kazanabilir. Aksi takdirde, daha etkin bir küresel sağlık organizasyonu onun yerini alabilir” diyerek DSÖ’ye yönelik eleştirilerini dile getirdi.
Türkiye’nin DSÖ’ye Katkıları ve Üyelik Tartışmaları
Türkiye, DSÖ’ye yıllık 1 milyar TL (yaklaşık 28,6 milyon dolar) katkıda bulunuyor. Türkiye’nin bu katkılarının yanı sıra, gönüllü projelere yaptığı ek ödemeler de tartışma konusu olmaya devam ediyor.
Önümüzdeki dönemde, Türkiye’nin DSÖ’ye sağladığı mali katkının karşılığında ne gibi kazanımlar elde ettiği ve örgütle olan ilişkisini nasıl şekillendireceği, gündemdeki en önemli başlıklardan biri olabilir.
